W dniach 26-28 sierpnia 2016 r. na Stacji Hydrobiologicznej Instytutu Nenckiego w Mikołajkach odbyły się Międzynarodowe Warsztaty „Biologiczne korzenie zachowań prospołecznych i ratunkowych”.
 

Warsztaty zostały zorganizowane przez zespół Pracowni Etologii Instytutu Nenckiego (Ewa J. Godzińska, Julita Korczyńska, Anna Szczuka i Paweł J. Mazurkiewicz) jako spotkanie pomiędzy polskimi badaczami i studentami uczestniczącymi w badaniach biologicznych korzeni zachowań społecznych i dwiema wybitnymi badaczkami: dr Karen L. Hollis (Mount Holyoke College, South Hadley, Massachusetts, USA) i dr Elise Nowbahari (Universytet Paris 13, Villetaneuse, Francja). Dr Hollis i dr Nowbahari są znane w świeci nauki przede wszystkim jako autorki licznych ważnych publikacji dotyczących zachowań ratunkowych mrówek oraz kilku artykułów teoretycznych poświęconych analizie uwarunkowań przyczynowych zachowań ratunkowych i prospołecznych w świecie zwierząt. W skład grona uczestników warsztatów obejmującego w sumie 23 osoby weszli również badacze i studenci z Instytutu Nenckiego i innych placówek naukowych z Warszawy, Krakowa, Białegostoku i Lublina, a także znany dziennikarz naukowy Wojciech Mikołuszko.

Warsztaty rozpoczęły obrady po południu 26 sierpnia. Programowy wykład inauguracyjny „Neuronalne korelaty emocji społecznych” został wygłoszony przez prof. Ewelinę Knapską z Pracowni Neurobiologii Emocji Instytutu Nenckiego. Drugi wykład programowy zatytułowany „Empatia i oszustwo u owadów i innych zwierząt poza człowiekiem: intencje i algorytmy” został wygłoszony przez dr Karen L. Hollis i dr Elise Nowbahari. Po wykładach miał też miejsce pokaz filmu „Zachowania ratunkowe mrówek” (osoby odpowiedzialne za treści naukowe: Elise Nowbahari i Karen L. Hollis, asystent techniczny: Paul Devienne). Uczestnicy warsztatów mieli dalsze możliwości zapoznawania się ze sobą i wymiany poglądów podczas wieczoru przy ognisku na brzegu Jeziora Mikołajskiego.

W dniu 27 sierpnia wstępny wykład „Dlaczego powinniśmy studiować zachowania ratunkowe mrówek?” wygłosiła prof. Ewa J. Godzińska z Pracowni Etologii Instytutu Nenckiego,  a następnie uczestnicy warsztatów wysłuchali dziesięciu krótkich doniesień ustnych wygłoszonych przez badaczy i studentów z Uniwersytetu Jagiellońskiego z Krakowa (dr Karolina Kuszewska i mgr Krzysztof Miler), Instytutu Nenckiego (dr Julita Korczyńska, dr Anna Szczuka, mgr Beata Symonowicz, mgr Paweł Mazurkiewicz,  mgr Stefan Hornostaj, Magdalena Cichoń i Katarzyna Kuraszkiewicz), oraz Uniwersytetu w Białymstoku (mgr Tomasz Włodarczyk). Szybkie doniesienia poświęcone były przede wszystkim różnym aspektom zachowań ratunkowych mrówek. Dr Karolina Kuszewska przedstawiła też wyniki swoich badań nad czynnikami kształtującymi zachowania larw mrówkolwa. Po południu uczestnicy warsztatów wzięli udział w wycieczce terenowej poprowadzonej przez Pawła J. Mazurkiewicza, podczas której odwiedzili rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno i mieli możliwość zapoznania się z lokalną fauną mrówek. Wieczorem zgromadzili się ponownie przy ognisku, by nie tylko odpoczywać, lecz również dyskutować.

Podczas ostatniego dnia warsztatów, 28 sierpnia, uwaga uczestników skupiła się przede wszystkim na sesji krótkich filmów naukowych, określanej jako „Festiwal Filmów”. Zainaugurował ją film zatytułowany „Zarażanie emocjami i jego wpływ na interpretację nowych obiektów” przedstawiony przez Karolinę Rokosz z Pracowni Neurobiologii Emocji Instytutu Nenckiego. Następnie badacze z Pracowni Etologii Instytutu Nenckiego, Ewa J. Godzińska, Beata Symonowicz, Anna Szczuka, Stefan Hornostaj i Julita Korczyńska, przedstawili 38 dalszych krótkich filmów, które powstały podczas badań zachowań ratunkowych mrówek prowadzonych w tej pracowni. Pokazano również wraz z komentarzami klasyczny krótki film „Na pomoc!” przedstawiający zachowania ratunkowe robotnic mrówek z gatunku Formica cinerea (pierwomrówka łagodna) ujawniające się w sytuacji, gdy inna mrówka z tego gatunku została zaatakowana przez larwę mrówkolwa (autor: prof. Marek Kozłowski ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie). Podczas warsztatów Beata Symonowicz zaprezentowała też dwa plakaty poświęcone różnym aspektom zachowań ratunkowych robotnic mrówki ćmawej (Formica polyctena). Na zakończenie warsztatów każdy z uczestników przedstawił własne końcowe uwagi i konkluzje.

Popularnonaukowy artykuł Wojciecha Mikołuszko omawiający główną kontrowersję dyskutowaną podczas warsztatów - rolę empatii i algorytmów postępowania w sterowaniu zachowaniami prospołecznymi – ukaże się wkrótce w „Gazecie Wyborczej”. Więcej zdjęć z warsztatów można też będzie wkrótce znaleźć na stronie Polskiego Towarzystwa Etologicznego na Facebooku.