Dnia 17 października 2016 w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu im. M. Nenckiego odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody Nenckiego prof. Angelo Azzi z Vascular Biology Laboratory, Human Nutrition Research Centre on Aging, Tufts University w Bostonie.

Laureat wygłosił wykład zatytułowany: „Molecular mechanisms of vitamin E action: some light at the end of the antioxidant tunnel”. Osiągnięcia i karierę naukową prof. Azziego przedstawili prof. Małgorzata Kossut (laudacja) i prof. Maciej Nałęcz.

Profesor Angelo Azzi, urodzony we Włoszech, ukończył Wydział Medyczny Uniwersytetu w Padwie z tytułem Medical Doctor (1963). Dwa kolejne lata spędził w Department of Biophysics University (Pennsylwania) u prof. Brittona Chance. Po powrocie do Włoch obronił doktorat z patofizjologii (1969) i biochemii (1970) na Uniwersytecie w Padwie. Od 1978 r. pracował w Szwajcarii, gdzie w latach 1983-2004 był dyrektorem Instytutu Biochemii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu w Bernie. Był to ten sam Instytut, który w 1876 r. został stworzony i kierowany przez Marcelego Nenckiego (1876-1896). Zdjęcie Marcelego Nenckiego wisiało w gabinecie Profesora Azzi, a on sam często mówił o Nenckim oraz o swoich związkach z Instytutem Nenckiego w Warszawie. Po przejściu na szwajcarską emeryturę w 2004 roku, Profesor Azzi przeniósł się do USA, gdzie założył Vascular Biology Laboratory na Tufts University w Bostonie, którym kieruje do dziś.

Prof. Azzi opublikował ponad 400 prac naukowych cytowanych ponad 14.000 razy. Pracą cytowaną najczęściej (420 x) jest Inhibition of cell-proliferation by alpha-tocopherol - role of protein-kinase-C. Boscoboinik D., Szewczyk A., Hensey C., Azzi A. (J. Biol. Chem. 1991). Prof. Azzi uczestniczył aktywnie w ponad 200 zjazdach międzynarodowych. Jest redaktorem naczelnym Life i Molecular Aspects of Medicine i redaktorem BioFactors.

Naukowe zainteresowania prof. Azziego dotyczą biochemii i biofizyki błon biologicznych, procesów transportu przez błony, oraz bioenergetyki, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów działania  kompleksu b-c1 i oksydazy cytochromowej łańcucha oddechowego w mitochondriach. W ciągu ostatnich 20 lat pracował nad wyjaśnieniem molekularnych podstaw działania tokoferoli i karotenoidów, a zwłaszcza nad poznaniem roli witaminy E.

Przez wiele lat prof. Azzi był ściśle związany z UNESCO. Pełnił funkcję członka Międzynarowego Komietu Doradczego  przy Dyrektorze Generalnym UNESCO, Przewodniczącego Światowej Sieci Biologii Molekularnej i Komórkowej UNESCO oraz członka Rady Naukowej Międzynarowego Programu Badań Podstawowych. Był także aktywnym członkiem i przewodniczącym wielu międzynarodowych organizacji naukowych.

Prof. Azzi otrzymał Doctorat Honoris Causa uniwersytetów w Buenos Aires i Rzymie. Dla nas najistotniejsze jest jednak to, że w 1994 r. prof. Azzi został członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk i że Jego kontakt z polską nauką, a w szczególności z Instytutem Nenckiego, trwa już 40 lat. Ten bliski związek z Instytutem rozpoczął się pod koniec lat 70. ubiegłego wieku i zaowocował wieloma publikacjami i ścisłą współpracą naukową z licznymi grupami badaczy. Wielu naukowców z Instytutu Nenckiego odbywało staże w laboratorium prof. Azziego. Wynikiem wspólnych działań jest 45 prac naukowych (44 prace eksperymentalne i przeglądowe oraz 1 książka).

W trudnych latach 80. prof. Azzi pomagał Instytutowi Nenckiego dostarczając do laboratoriów z nim współpracujących odczynniki i drobny sprzęt. Przyjmował młodych naukowców na kursy FEBS przez Niego organizowane, a także wspierał ich starania o możliwość uzyskania stypendiów zagranicznych.

Kiedy w latach 90. sytuacja polityczna w Polsce uległa zmianie, a prof. Azzi tworzył Światową Sieć Biologii Molekularnej i Komórkowej UNESCO, zaprosił Instytut Nenckiego jako głównego koordynatora Sieci w Polsce, co pozwoliło na uzyskanie wsparcia finansowego, zarówno z UNESCO, jak z KBN. Działania Polskiej Sieci zaowocowały możliwością wspieranie wielu krajowych grup badawczych dzięki niewielkim grantom i stypendiom na badania, wyjazdy zagraniczne oraz organizacje środowiskowych konferencji i sympozjów, dając jednocześnie  Instytutowi Nenckiego pozycję krajowego koordynatora działań aktywizujących naukę. Wszystko to nie byłoby możliwe bez pomysłów, inspiracji i pomocy Profesora Angelo Azziego.

Nagroda Nenckiego została ustanowiona przez Radę Naukową Instytutu, aby uhonorować wybitnych uczonych, którzy jednocześnie są naszymi szczególnymi przyjaciółmi, którzy pomagali nam w różnych naukowych okolicznościach, z którymi współpracowaliśmy, z którymi dzieliliśmy pasje i zainteresowania naukowe. Instytut Naukowy nie istnieje w izolacji, funkcjonuje w ramach sieci kolegów połączonych wspólną tematyka badawczą.

Zdjęcia: A. Mirgos